Iphigénie en Tauride

Opera Ballet Vlaanderen, Antwerpen

Mijn reality check was amper gepost of – tingeling! – één van mijn wensen werd al vervuld. De toverfee van dienst was – zoals zo vaak – mijn moeder. Ze had een ticket voor een operavoorstelling in Antwerpen in de aanbieding. Mijn moeder heeft al jaren een opera-abonnement, en één van haar vaste buurmannen was ziek en gaf zijn ticket weg. Zo kwam het dus dat ik op een doordeweekse dinsdagavond in november de voordeur achter mij dichttrok en mijn man achterliet met kinderen en avondrush. Hij zou het wel redden, riep hij mij nog na.

Mama troonde me mee naar Iphigénie en Tauride (in het Nederlands Iphigenia in Tauris), een Franstalige opera van de Duitse componist Christoph Willibald Gluck (1714-1787). Hoewel hij zo’n twintig opera’s schreef, is Gluck niet zo bekend bij het grote publiek. Maar voor de muziekgeschiedenis is hij wel heel belangrijk. Hij maakte resoluut komaf met de opera seria’s die toen in de mode waren. Gluck vond dat die te veel in het teken stonden van zangpartijen en vocale hoogstandjes. Operazangers waren heuse vedetten in die tijd, en vaak draaide zo’n opera alleen om hén. Gluck wilde eenvoudige opera’s brengen waarbij drama, emoties, zang en muziek beter in balans waren. Als thema greep hij graag terug naar de Griekse tragedies, waar drama en emotie natuurlijk troef zijn.

‘Boekske’ van de opera

Iphigenia in Tauris is zo’n Griekse tragedie. Maar waarover die precies gaat? Geen idee. Ik had geen tijd gehad om het fameuze boekske van de opera te lezen. Als trouwe abonnee krijgt mijn moeder dat van tevoren opgestuurd, en dus was ze helemaal mee. Omdat we nog twintig minuutjes hadden voor de voorstelling zou beginnen, dronken we alvast een glaasje cava in de foyer. ‘Het is heel ingewikkeld’, vatte mijn moeder het verhaal samen.

In grote lijnen komt het hierop neer: Iphigenia is de dochter van Agamemnon, koning van Mycene en leider van het Griekse leger tijdens de Trojaanse Oorlog. Om op een goed blaadje te staan bij godin Artemis en gunstige wind te krijgen om zijn vloot naar Troje te varen, wil Agamemnon zijn dochter offeren. Maar Iphigenia wordt op het laatste nippertje gered door Artemis zelf, al moet ze nu wel de rest van haar leven slijten als priesteres in de tempel van Artemis in Tauris (de huidige Krim). Daar krijgt ze de opdracht om twee Grieken te offeren. Het zijn haar broer Orestes en zijn vriend Pylades, maar dat weet ze niet.

Ingewikkeld dus. Ik besluit om me gewoon op de muziek te concentreren. Een beetje afleiding van mijn eindeloze to-dolijstjes kan ik wel gebruiken. En sowieso zou ik over deze opera een blogje schrijven: toch iets dat ik alweer kan afvinken.

Theater van Marioepol

De versie van Iphigénie en Tauride die Opera Ballet Vlaanderen bracht, is die van de Spaanse regisseur Rafael R. Villalobos. Hij koos ervoor om deze tweehonderd jaar oude opera een actueel tintje te geven. Mijn moeder is geen fan van actuele tintjes. ‘Dikwijls bij de haren getrokken’, vindt ze die. Met flitsende videoschermen moeten ze bij haar niet komen aanzetten. ‘Leiden alleen maar af.’ Tot haar grote opluchting houdt de Spaanse regisseur het simpel. Zijn decor is een theatertribune. Op de bankjes kijken de leden van het operakoor en hoofdrolspeelster Iphigenia ontspannen naar een voorstelling. Tot het noodlot toeslaat. In de oorspronkelijke versie van Gluck is dat een zware storm die over Tauris raast. Bij Villalobos is het een bom. Zijn theater is dat van Marioepol in Oekraïne, dat in 2022 door het Russische leger werd gebombardeerd. Honderden mensen die in het theater kwamen schuilen, werden gedood. De muziek in de ouverture dondert en overdondert. En dit is nog maar het begin.

Mama houdt niet van 'actuele tintjes' in de opera.

Drama met grote D

De hele voorstelling zit ik op het puntje van mijn roodfluwelen klapstoel. De muziek in deze opera is mooi en meeslepend. Gluck rijgt de ene prachtige aria na de andere aan elkaar. Ik voel mee met Iphigenia, Orestes en Pylades, ik kan niet anders. Hun stemmen zijn natuurlijk prachtig, maar deze operazangers zijn ook nog eens topacteurs. Wat een stoere Iphigenia zet mezzosopraan Michèle Losier hier neer. Dit is drama met de grote D. Maar toch is het er nooit over, het is … indrukwekkend. Ik applaudisseer me suf.

Van alle tijden

Ik verwachtte een ontspannende avond met mooie muziek. Het werd veel meer dan dat. Ik werd meegesleept in een schouwspel vol emotie, tegen een tijdloze achtergrond van oorlog, dood, verlies en verdriet. Maar ook van liefde, vriendschap en hoop. Door haar naar Oekraïne te brengen - niet zo ver van Tauris in de Krim - maakte Rafael R. Villalobos deze Griekse tragedie actueel en concreet. Omdat hij dat subtiel doet, kunnen we Oekraïne vervangen door elke tragedie die zich vandaag in de wereld afspeelt. Griekse tragedies zijn helaas van alle tijden.

Zo werd het een indrukwekkend, maar geen oppervlakkig avondje vertier. Maar laat ik nu toevallig een hekel hebben aan oppervlakkigheid. En de geweldige Michèle Losier, die heeft er een volger op Instagram bij!

PS Behalve de trailer die jullie hierboven vinden, vond ik geen opname van deze versie van Iphigénie en Tauride. Om jullie toch een idee te geven, is hier een versie van 'O Malheureuse Iphigénie' met Maria Callas (ook niet de minste 😉).